Epilepsi tekrarlayan ateşsiz nöbetler seyreden, sık görülen bir durumdur; her 100 kişiden birinde epilepsi görülür.
Çocuklarda nöbet sıktır, ancak her nöbet, epilepsi nöbeti değildir. Özellikle 5 ay-5 yaş arasındaki çocuklarda görülen ateşli havaleleri epilepsi olarak kabul etmemek gerekir.
Epilepsi beyindeki anormal elektrik boşalımları sonucu ortaya çıkan nöbetlerle karekterize bir durumdur, ancak akıl hastalığı değildir. Epilepsili çocukların çoğu doğru tedavi ile normal yaşam, büyüme, gelişme gösterebilir, hayata katılabilirler.
Epilepsi özellikle çocuklarda ve yaşlılarda daha sık görülür.
Neden Epilepsi Çocuklarda Daha Sık Görülür?
Anne karnında oluşan genetik ya da genetik olmayan beyin anomalileri ve hasarları, doğumda, yenidoğan dönemi, sütçocukluğu ve erken çocukluk döneminde oluşan bazı beyin hasarları epilepsiye yol açabilir ve nöbetler erken yaşlarda, hatta yenidoğan döneminden itibaren başlayabilir.
Ayrıca genetik geçişli doğumsal metabolik hastalıklar gibi bazı hastalıkların neden olduğu epileptik nöbetler erken yaşlarda ortaya çıkabilir.
Genetik geçişli bazı epilepsilerde nöbetlerin ortaya çıkışı yaşla ilişkilidir; oyun ve okul çocukluğu ve ergenlik döneminde ilk nöbetler belirir.
Epilepsi Neden Olur?
Beyinde anormal elektrik boşalımlarına yol açan beynin işlevinde ya da yapısındaki bozukluklar epileptik nöbetlere yani epilepsiye yol açabilir.
Bazı epilepsi türleri genetik geçişlidir, ailede benzer özellikler gösteren akraba varsa nedeni aydınlatmada bu kişiye ait bilgiler değerlidir. Genetik geçişli epilepsilerin bazılarında nöbet tipleri veEEG bulguları bu tip epilepsi olduğuna dair ipuçları verebilir.
Bazı epilepsiler beyindeki genetik veya genetik olmayan nedenlerle oluşmuş beyin anomalileri ve hasarları sonucu oluşur. Bu durumda epileptik nöbetler dışında nörolojik sorunlar da olabilir.
Bazı epilepsilerde ise neden aydınlatılamayabilir.
Epilepsi Tanısı (Teşhisi)
Bir çocuğa epilepsi diyebilmek için iki ya da daha fazla ateşsiz ve belirli, geçici bir nedene (kan şekeri düşüklüğü, travma vb) bağlanmayan nöbet geçirmiş olması gerekir.
Nöbet sanılan her durum nöbet değildir, soluk tutma (katılma) atakları, hareket bozuklukları, uykudaki sıçramalar, tikler, gece korkuları gibi bazı durumlar nöbetle karıştırılabilir. Epilepsi nöbetini nöbet olmayan durumlardan ayırt etmek için atağı kameraya çekmek, iyi gözlemlemek, hekime ayrıntılı anlatmak, bazen video-monitorize EEG incelemesi yapmak yararlıdır. Dirençli epilepsi teşhisi alan çocukların azınsanmayacak kısmında aslında epilepsi olmadığı gösterilmiştir.
Epilepsi klinik tanıdır, ancak EEG incelemesi bazı epilepsi türlerinde özgül veriler sunabilir.
Epilepsi düşünülen her çocuğa EEG incelemesi yapılmalıdır. Ayrıca epilepsinin nedeni araştırılmalı, nöbetlerin ve epilepsinin tipi aydınlatılmalıdır. Tedavi ve hastalığın olası seyri açısından altta yatan nedeni ve epilepsi türünü bilmek gereklidir.
Tanı sürecinde hekimin gerekli gördüğü tetkikleri yaptırmak ve tedavi protokolüne uymak gerekir.
Epilepsi Tedavisi
Epilepsi tedavi edilebilen bir hastalıktır. Epilepsi tanısı alan çocukların %60-70'i ilk ya da ikinci ilaçla tedavi olurlar.
Tedavide amaç çocuğun nöbet geçirmemesi, normal büyüme-gelişme göstererek normal bir yaşam sürmesidir.
Epilepsi tedavisinde uygun (nöbet tipine, epilepsi türüne, çocuğun yaş ve özelliklerine göre doğru seçilmiş) antiepileptik (epilepsi nöbetini önleyen) ilacın ya da ilaçların uygun dozda, düzenli ve gerekli görülen sürede kullanılması ve nöbet oluşturacak, nöbeti kolaylaştıracak etkenlerden uzak durulması esastır.
Epilepsi ilacının aniden kesilmesi, unutulması, ilacın düzensiz kullanılması ya da yeterli dozda alınmaması halinde tedavi etkili olmaz, nöbet görülebilir. Ayrıca uykusuzluk, uzun süre açlık, aşırı yorgunluk, ateşli hastalıklar ve enfeksiyonlar nöbetleri kolaylaştırabilir.
Epilepsi ilacının düzenli, doz atlamadan alınması gerekir. Başka bir hastalık, örneğin enfeksiyon için ilaç kullanmak gerekirse çocuğun kullandığı ilacı çocuk hekimine bildirmek gerekir.
İlaç tedavisine yanıt vermeyen az sayıdaki hasta için ilaç tedavisi dışında cerrahi tedavi gibi tedavi seçenekleri olabilir.
Epilepsi Tanısı Alan Çocuklarda Nelere Dikkat Edilmelidir?
Epilepsili çocuk önce çocuktur.
Gözlüklü çocuğun nasıl kırma kusuru varsa, ancak gözlük kullanarak yaşamını normal sürdürüyorsa, epilepsi tanısı almış çocuk ta nöbetleri (ilaçları düzenli kullanmak ve nöbet tetikleyecek faktörlerden uzak kalmak sayesinde) kontrol altına alınarak normal yaşamını sürdürebilir. En az iki yıl nöbetsiz olduğu takdirde ilaçlar hekim tarafından çok yavaş azaltılarak kesilebilir.
Çocuğun nöbetlerinin olmaması, büyüme ve gelişmesinin normal sürmesi, ilaçların olası yan etkilerinin yakından izlenmesi, çocuğun oyundan, okuldan mahrum kalmaması esastır.
Herhangi bir hastalık (enfeksiyon vb) nedeniyle çocuk hekimine başvurulduğunda kullandığı antiepileptik ilaçlar bildirilmelidir.
Okul etkinlikleri, yapabileceği sporlar hakkında çocuk nöroloğundan ya da çocuk hekiminden görüş alınması uygundur.
Nöbet Sırasında
Nöbet Sırasında Nasıl Davranmalı?
Çocuklarda nöbetlerin çoğu 5 dakikadan kısa sürer ve kendiliğinden durur.
Nöbet sırasında yaralanma, yanlış ve gereksiz müdahale hayati tehlike doğurabilir.
Nöbet Sırasında ;
Sakin olmalıyız. Sakin olmazsak, çocuğa yardım edemeyiz, çok değerli zamanı kaybedebiliriz.
Çocuğun yanından ayrılmamalıyız.
Çocuğu yan yatırınız, böylece solunum yolu ve ağız salgılarının boğazı tıkamasını engeleyebiliriz.
Ağzını açmaya veya ağzına birşey sokmaya çalışmamalıyız, hiç bir çocuk küçük dilini yutmaz, beyindeki anormal elektrik boşalımları nedeniyle kitlenen çeneyi kaşıkla, tahtayla, elle açamayız. Nöbet durunca çene gevşeyecektir.
Çocuğun istemsiz hareketlerini, kasılmalarını durdurmaya çalışmayınız, kendine gelmesi için su dökmek, yüze vurmak anlamsızdır, çocuğu zedeleyebilir. Çevrede çocuğu zedeleyebilecek sivi, keskin, sert cisim varsa uzaklaştırınız. Gözlüğü varsa çıkartınız. Giysileri sıkıysa gevşetiniz.
Nöbet geçiren çocuğa ağızdan ilaç vermeye çalışmak, soğan, patates, kolonya vb. koklatmak yanlıştır, anlamsızdır, etkisizdir.
Nöbet sırasında solunum ve kalp hızı değişiklikleri olabilir; ancak nöbet sırasında solunumu süren, kalp atımı alınan çocuğa suni solunum, kalp masajı yapmak anlamsızdır, yanlıştır.
Ne Zaman Cankurtaran Çağıralım ve Sağlık Kuruluşuna Baş Vuralım?
Ilk nöbetse,Nöbet 5 dakikadan uzun sürerse,Ardarada nöbetler gelişiyorsa,Çocuk nöbet sırasında yaralanmışsa ya da boğulma riski taşıyorsa (suda nöbet geçirmişse),Nöbet durduğu halde uzun sure çocuk kendine gelmiyorsa,Özellikle daha önce status dediğimiz uzun süreli nöbetler geçirmişse ve nöbet durmuyorsa
Vakit kaybetmeden uygun koşullarda (cankurtaranla) acil çocuk ünitesine başvurmalıyız.
Hastaneye giderken çocuğun kullandığı epilepsi ilacı varsa, teşhisin ve tedavinin yazılı olduğu belgeler varsa yanınızda olması yararlıdır. Yanınızda her zaman çocuğunuzun teşhis ve tedavisinin yazılı olduğu bir ‘acil durum’ belgesi taşımanız yararlıdır.